του Νίκου Κατσαρού *
Μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. συνεχίζονται, με κάθε μυστικότητα, οι διαπραγματεύσεις για μια Διμερή Εμπορική και Επενδυτική Συνεργασία (Transatlantic Trade and Investement Partnership ήTTIP). Οι εμπνευστές της συμφωνίας αυτής επικαλούνται την άρση των δασμών, την αύξηση των εξαγωγών και τη διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου ως μέγιστα πλεονεκτήματα της συμφωνίας αυτής. Ισχυρίζονται επίσης ότι η συμφωνία θα παρέχει την δυνατότητα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους στις ΗΠΑ. Βέβαια, είναι απορίας άξιον πώς μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα μπορέσουν να επωφεληθούν από μια συμφωνία που προσφέρει τα ίδια οφέλη σε πολυεθνικούς κολοσσούς.
Στην πραγματικότητα, με τη συμφωνία αυτή ΗΠΑ και ΕΕ αποβλέπουν στη χαλάρωση των κανονισμών που αφορούν στην εφαρμογή μεγάλων εμπορικών συμφωνιών, όπως οι νόμοι για την ασφάλεια των τροφίμων, οι νόμοι για την προστασία του περιβάλλοντος, οι κανονισμοί για διατραπεζικές συναλλαγές και η ανεξαρτησία και αυτοκυριαρχία των εθνικών κρατών- μελών της Ένωσης. Με λίγα λόγια, η συνεργασία αυτή επιδιώκει τη σταδιακή κατάργηση των δικαιωμάτων των κρατών- μελών και των κυβερνήσεων τους, με την απορρύθμιση μιας σειράς κανονισμών που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων, την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την προστασία των εργατικών δικαιωμάτων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την προστασία των διατραπεζικών συναλλαγών, την προστασία της δημόσιας υγείας και την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Είναι μια επίθεση εναντίον των λαών των ΗΠΑ και της ΕΕ και υπέρ των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών. Η υποψήφια πρόεδρος των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον ανέφερε ότι όταν ολοκληρωθεί η συμφωνία αυτή θα αποτελεί το «οικονομικό ΝΑΤΟ». Έτσι, παράλληλα με το στρατιωτικό ΝΑΤΟ, θα αναπτυχθεί και ένας άλλος πανίσχυρος διεθνής οικονομικός οργανισμός που θα ξεπερνά τα έθνη και τους νόμους των και θα δρα ώστε οι πολυεθνικές εταιρείες να ρυθμίζουν, ανεξέλεγκτα και χωρίς παρεμβάσεις, υπεράνω των εθνικών κυβερνήσεων, τις εμπορικές τους συμφωνίες.
Οκτώ τομείς που θα επηρεαστούν άμεσα από την ΤΤΙΡ είναι τα φάρμακα, τα τρόφιμα, τα καλλυντικά, τα φυτοφάρμακα, η κλωνοποίηση ζώων, τα νανουλικά, οι πρώτες ύλες και τα μηχανοκίνητα οχήματα. Για να δώσω ένα παράδειγμα, οι δοκιμές καλλυντικών σε ζώα απαγορεύονται εντελώς στην ΕΕ και κανένα προϊόν ή συστατικό που έχει δοκιμαστεί σε ζώα δεν είναι αδειοδοτημένο για πώληση στην αγορά της ΕΕ. Στις ΗΠΑ, αντίθετα, οι εταιρείες είναι ελεύθερες να επιδοθούν σε δοκιμές σε ζώα, όπως επιθυμούν.
Αναφέρω έξι λόγους για να γίνει περισσότερο κατανοητό τι θα κάνει το «οικονομικό ΝΑΤΟ»:
1. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας
Οι Δημόσιες Υπηρεσίες Υγείας των κρατών-μελών της ΕΕ είναι ο στόχος των αμερικανικών εταιρειών, ώστε αυτές να ιδιωτικοποιηθούν μέσω της ΤΤΙΡ και, παράλληλα, να επιτευχθεί η ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η ιδιωτικοποίηση της διανομής όχι μόνο του πόσιμου νερού αλλά και του αρδευτικού νερού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας κάθε χώρας δεν είναι προς συζήτηση, αλλά ο υπουργός Εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως και δημοσιεύματα του Τύπου, ανέφεραν ότι και αυτό συζητείται.`
2. Η Ασφάλεια Τροφίμων και η Προστασία του Περιβάλλοντος.
Έγγραφα, που διέρρευσαν κατά τη διάρκεια του περασμένου χρόνου, αποκαλύπτουν πως όλοι οι μελλοντικοί κανόνες για την ασφάλεια των τροφίμων θα υποταχθούν στην ΤΤΙΡ, με στόχο την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών σε ζώα, κρέας, φυτά και τρόφιμα μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ. Επίσης, προσχέδια κειμένων που διέρρευσαν συμφωνούν να μην εφαρμόζονται οι επιθεωρήσεις στις εισαγωγές τροφίμων στα λιμάνια, επιτρέποντας την ελεύθερη διέλευση φυτικών και ζωικών προϊόντων, στη βάση ότι οι προδιαγραφές ασφαλείας των ΗΠΑ θα πρέπει να θεωρούνται ισότιμες με εκείνες της ΕΕ. Παράλληλα, οι εθνικές αρχές θα χάσουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την εισαγωγή ζώων και ζωικών προϊόντων από χώρες όπου υπάρχουν επιδημίες σοβαρών ασθενειών, όπως η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια (νόσος των τρελλών αγελάδων) ή η πανώλη των χοίρων, αρκεί οι εξαγωγικές αρχές να δηλώνουν ότι οι ζώνες από τις οποίες έχουν έρθει τα ζώα είναι απαλλαγμένες από νόσους.
Οι διαπραγματεύσεις στην ΤΤΙΡ είναι να προσαρμοστούν οι κανονισμοί ασφαλείας των τροφίμων της ΕΕ προς αυτούς των ΗΠΑ. Είναι όμως γεγονός ότι οι κανόνες για την ασφάλεια των τροφίμων στις ΗΠΑ είναι διαφορετικοί και πιο χαλαροί από αυτούς της Ε.Ε. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, το 70% των τροφίμων που πωλούνται στα υπερκαταστήματα είναι γενετικά τροποποιημένα (μεταλλαγμένα), ενώ στις αγορές της ΕΕ στην ουσία δεν κυκλοφορούν μεταλλαγμένα. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, ούτε κυκλοφορούν μεταλλαγμένα τρόφιμα στα πολυκαταστήματα και δεν καλλιεργείται ούτε ένα στρέμμα γης με μεταλλαγμένους σπόρους. Επίσης, στις ΗΠΑ, κυκλοφορούν πολλά φυτοφάρμακα και άλλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα τα οποία δεν επιτρέπονται στην Ε.Ε. Επίσης, η χρήση ορμονών στα βοοειδή απαγορεύεται στην ΕΕ λόγω της σύνδεσης τους με καρκινογενέσεις, ενώ επιτρέπονται στις ΗΠΑ. Παράλληλα, οι δικλείδες ασφαλείας της ΕΕ για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες ( χημικές ουσίες, όπως η δισφαινόλη Α, το παραμπέν, οι φθαλικές ενώσεις, που αποδεδειγμένα διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα του ανθρώπου) θέτουν ανώτατα επιτρεπτά επίπεδα μόλυνσης, τέτοια που μπλοκάρουν το 40% των εξαγωγών τροφίμων των ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ, οι παραγωγοί κοτόπουλου και γαλοπούλας επεξεργάζονται με χλώριο τα κρέατα αυτών των πουλερικών προτού τα πουλήσουν στους καταναλωτές, μια πρακτική που είναι απαγορευμένη στην ΕΕ. Στον στόχο των ΗΠΑ έχουν μπει και τα προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και τα προϊόντα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), λόγω άνισης μεταχείρισης προς συναφή προϊόντα. Αυτό βέβαια θα επηρεάσει και ελληνικά προϊόντα, όπως η φέτα, το ελαιόλαδο, οι ελιές κλπ. Οι ΗΠΑ προσπάθησαν επανηλειμμένα να άρουν τους περιορισμούς αυτούς μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, χωρίς όμως επιτυχία και τώρα, πιθανότατα, θα το επιτύχουν μέσω της ΤΤΙΡ. Ήδη, κατόπιν πιέσεων των ΗΠΑ, η Ε.Ε. υποχώρησε και επιτρέπει την εισαγωγή ζωντανών χοίρων και βοδινού κρέατος ψεκασμένου με γαλακτικό οξύ, παρά τις αντιρρήσεις της επιστημονικής κοινότητας και αρκετών κρατών-μελών. Επίσης, παρά τις αντιρρήσεις της επιστημονικής κοινότητας, η ΕΕ δέχθηκε κατόπιν πιέσεων των ΗΠΑ να επισημαίνονται μεν οι μεταλλαγμένες ζωοτροφές, όχι όμως το κρέας και τα προϊόντα (αυγά, γάλα κλπ) των κτηνοτροφικών ζώων που τράφηκαν με μεταλλαγμένες ζωοτροφές.
Στο επίκεντρο της ΤΤΙΠ είναι η κατάργηση της «αρχής της προφύλαξης» που ισχύει στην ΕΕ και για την ασφάλεια των τροφίμων. Δυνάμει της αρχής αυτής, είναι δυνατόν να αποσυρθεί ένα προϊόν από την αγορά, εάν υπάρχει πιθανότητα να αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, ακόμη και χωρίς πλήρη επιστημονικά στοιχεία που να επιτρέπουν την πλήρη αξιολόγηση του κινδύνου. Το κρίσιμο στοιχείο στην αρχή της προφύλαξης είναι ότι το βάρος της απόδειξης πως το προϊόν είναι ασφαλές ανήκει στην εταιρεία. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν εφαρμόζει την αρχή της προφύλαξης και έτσι ένα προϊόν κυκλοφορεί στην αγορά ελεύθερα, μέχρις ότου αποδειχθεί από δημόσια αρχή ότι είναι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Όσον αφορά τους κανονισμούς για την προστασία του περιβάλλοντος, αυτοί είναι πολύ πιο αυστηροί στην ΕΕ από αυτούς των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, οι κανονισμοί του προγράμματος REACH της ΕΕ για τις τοξικές και επικίνδυνες ουσίες είναι πολύ αυστηρότεροι από αυτούς των ΗΠΑ. Στην ΕΕ, μια βιομηχανία πρέπει να αποδείξει ότι μια ουσία είναι ασφαλής πριν την χρησιμοποιήσει, ενώ στις ΗΠΑ ισχύει το αντίθετο, δηλαδή οιαδήποτε ουσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρις ότου αποδειχθεί από τη δημόσια ρυθμιστική αρχή ότι είναι επικίνδυνη. Από το 1976 έως σήμερα που ισχύει ο νόμος αυτός, ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος (Enviromental Protection Agency ή EPA) έχει επιβάλει ελέγχους μόνο σε έξι από τις 84.000 χημικές ουσίες που κυκλοφορούν στο εμπόριο, στις ΗΠΑ. Ως ένα ακόμη δείγμα αυτού του γεγονότος είναι ότι, σήμερα, η ΕΕ έχει εκδώσει απαγόρευση για 1.200 ουσίες στα καλλυντικά, ενώ οι ΗΠΑ έχουν απαγορεύσει μόνον 12 ουσίες..
3. Διατραπεζικοί Κανονισμοί
Οι διατραπεζικοί κανονισμοί στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2008, είναι πολύ αυστηρότεροι από αυτούς στην ΕΕ. Υπάρχει ο κίνδυνος, μέσω της ΤΤΙΡ, να περιοριστούν οι διατραπεζικοί περιορισμοί και να επανέλθει ο πλήρης έλεγχος στους τραπεζίτες.
4. Προστασία Προσωπικών Δεδομένων
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε, το 2012, με σημαντική πλειοψηφία, μια προσπάθεια προσβολής των προσωπικών δεδομένων από ιδιωτικές εταιρείες (Anticounterfeiting Trade Agreement ή ACTA). Υπάρχει ο κίνδυνος, για παράδειγμα, τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών των φαρμακευτικών εταιρειών να μην είναι διαθέσιμα για έλεγχο από τις αρχές, περιορίζοντας μέσω ΤΤΙΡ τους σχετικούς νόμους.
5. Εργασιακές Σχέσεις
Η Ε.Ε. έχει παραδεχθεί ότι η συμφωνία ΤΤΙΡ θα προκαλέσει υψηλά ποσοστά ανεργίας από απώλεια θέσεων εργασίας που θα μεταφερθούν προς τις ΗΠΑ, όπου οι εργασιακοί νόμοι και τα δικαιώματα των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων είναι υποβαθμισμένα. Υπάρχει ο κίνδυνος να χαλαρώσουν στην ΕΕ τα δικαιώματα των εργατών και των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων μέσω του ΤΤΙΡ. Η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (North American Free Trade Agreement ή NAFTA), μεταξύ ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικού, κόστισε στις ΗΠΑ ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας σε διάστημα δώδεκα ετών, σε αντίθεση με τις χιλιάδες θέσεις εργασίας που είχαν υποσχεθεί.
6. Δημοκρατικοί Θεσμοί
Η μεγαλύτερη απειλή από την ΤΤΙΡ για την κοινωνία είναι η επίθεση κατά της Δημοκρατίας. Ένας απο τους κυριότερους σκοπούς της ΤΤΙΡ είναι η επίτευξη συμφωνίας Διακανονισμού Διαφορών μεταξύ Επενδυτού και Πολιτεία (Investor-State Dispute Settlements ή ISDS) που δίνει στις ιδιωτικές εταιρείες το δικαίωμα να φέρνουν στη δικαιοσύνη κυβερνήσεις, εφόσον αυτές με την πολιτική τους ζημίωσαν τις ιδιωτικές εταιρείες. Συνεπώς, πολυεθνικές εταιρείες μπορούν να επιβάλουν την πολιτική τους σε δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις. Σε παρόμοιες περιπτώσεις που ισχύουν τέτοιες διμερείς συμφωνίες, όπως αυτή μεταξύ Σουηδίας και Γερμανίας, η σουηδική εταιρεία ενέργειας Vattenfall μήνυσε τη γερμανική κυβέρνηση με δισεκατομύρια δολάρια για απώλεια κερδών από την απόφαση της να κλείσει σταδιακά τους πυρηνικούς αντιδραστήρες έως το 2022, μετά το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσίμα της Ιαπωνίας. Έτσι, μια πράξη της γερμανικής κυβέρνησης για την προστασία της υγείας των πολιτών της προσβάλλεται από μια ιδιωτική εταιρεία για απώλεια κερδών. Επίσης, γαλλική εταιρεία επέτυχε αποζημίωση εκατομμυρίων δολαρίων από την κυβέρνηση της Αργεντινής, όταν η κυβέρνηση κράτησε σταθερή την τιμή του νερού και μειώθηκε η κερδοφορία της εταιρείας. Όπως επίσης, ολλανδική εταιρεία προσέφυγε κατά της κυβέρνησης της Σλοβακίας, όταν αυτή επανακρατικοποίησε μέρος του ασφαλιστικού της συστήματος, κέρδισε εκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον, η συμφωνία επιτρέπει στις πολυεθνικές εταιρείες να υποβάλλουν προσφυγές κατά των κυβερνήσεων για να ανατρέψουν νόμους πού θεωρούν ότι απειλούν τα μελλοντικά κέρδη τους. Παράδειγμα, η καπνοβιομηχανία Philip Morris προσέφυγε κατά της Ουρουγουάης, όταν η κυβέρνηση αύξησε το μέγεθος των υγειονομικών προειδοποιήσεων στα πακέτα τσιγάρων και κατά της Αυστραλίας όταν η τελευταία νομοθέτησε την απλή συσκευασία των πακέτων. Εκκρεμούν περίπου πεντακόσιες παρόμοιες περιπτώσεις στον κόσμο.
Ευτυχώς, την τελευταία στιγμή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέβαλε, για τον Σεπτέμβριο του 2016, την ψήφιση της συμφωνίας ΤΤΙΡ, λόγω ελλιπών πληροφοριών. Η συλλογή υπογραφών δύο εκατομμυρίων πολιτών δεν πρόκειται να φέρει κανένα αποτέλεσμα. Ο υπουργός Εμπορίου, Γιώργος Σταθάκης απέφυγε το θέμα στη Βουλή, λέγοντας... ότι δεν είναι επείγον. Τα στάδια της διαδικασίας έγκρισης μετά το Ευρωκοινοβούλιο το οποίο έχει μόνο δικαίωμα έκφρασης γνώμης, είναι το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ και, ακολούθως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το τελικό στάδιο, το οποίο είναι και το σημαντικότερο, είναι αυτό της έγκρισης από τα εθνικά κοινοβούλια των χωρών-μελών, κάτι που η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ προσπαθεί να αποφύγει, υποστηρίζοντας ότι είναι εσωτερική υπόθεση της Επιτροπής. Έως τότε, είναι απόλυτα αναγκαίο και επείγον να ενημερωθούν οι Έλληνες πολίτες και να αντιδράσουν δυναμικά πριν είναι αργά. Μια σειρά από δήμους - περίπου 34 - έχουν ήδη κηρυχθεί ζώνες ελεύθερες από την ΤΤΙΡ, το μέτρο είναι όμως συμβολικό και δείχνει την αντίδραση των τοπικών κοινωνιών. Ιδιαίτερα, η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί σε δύσκολη θέση, αφού σύμφωνα με το Μνημόνιο του Αυγούστου 2015 η οιαδήποτε απόφαση της κυβέρνησης πρέπει πριν να εγκριθεί από τους δανειστές.
Έλληνες, γρηγορείτε.
* Ο Νίκος Κατσαρός είναι επιστημονικός συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ και πρώην πρόεδρος Ένωσης Ελλήνων Χημικών
ΠΗΓΗ:ΑΠΕ-ΜΠΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου