Στην δημοσιότητα απόρρητα κείμενα της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Ε.Ε. – Ιαπωνίας, γνωστής ως JEFTA1

Για μια ακόμη φορά κατάφερε η Greenpeace να δώσει στην δημοσιότητα απόρρητα κείμενα των διεθνών και εμπορικών συμφωνιών της Ε.Ε με τρίτες χώρες

Το ολλανδικό γραφείο της Greenpeace διέρρευσε στις 23 Ιουνίου 200 σελίδες από μέχρι σήμερα μη δημοσιευμένα κεφάλαια της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Ε.Ε. – Ιαπωνίας, γνωστής ως JEFTA1. Το περιεχόμενο των κειμένων αποκαλύπτει την παταγώδη αποτυχία της Ε.Ε. να προωθήσει τη διαφάνεια και υψηλά πρότυπα περιβαλλοντικής προστασίας μέσω των εμπορικών συμφωνιών. Το γεγονός αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη σχετική δέσμευση2 της Ε.Ε. έπειτα από τις έντονες αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν γύρω από τις διαπραγματεύσεις των εμπορικών συμφωνιών της Ε.Ε. με τις Η.Π.Α. και τον Καναδά.

Τα περισσότερα κείμενα που διέρρευσαν προέρχονται από τη χρονική περίοδο πριν τον 18ο γύρο διαπραγματεύσεων, δηλαδή μεταξύ του τέλους του 2016 και των αρχών του 2017. Ο στόχος είναι η συμφωνία να ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι. Η συμφωνία με την Ιαπωνία θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που κλείνει η Ε.Ε., καθώς θα καλύπτει διπλάσιο εμπορικό όγκο σε σχέση με τη CETA, την αντίστοιχη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου της Ε.Ε. με τον Καναδά.

“Η νέα διαρροή από το κείμενο μίας ακόμα συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου, αποδεικνύει ότι η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη της δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους και εξακολουθούν να διαπραγματεύονται στα κρυφά αξίες αδιαπραγμάτευτες, όπως η δημοκρατία, η διαφάνεια, η υγεία μας, το περιβάλλον και τα εργασιακά μας δικαιώματα. Η Ε.Ε. πρέπει να σταματήσει να ξεπουλάει τις αρχές της στις επιχειρήσεις και να προχωρήσει σε συμφωνίες που προστατεύουν τους πολίτες και το περιβάλλον”, δήλωσε η Ναταλία Τσιγαρίδου, υπεύθυνη της εκστρατείας ενάντια στις TTIP, CETA, TiSA στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να αποδείξει ότι αυτή η συμφωνία είναι υπέρ του δημόσιου συμφέροντος, πρέπει να προχωρήσει άμεσα στη δημοσιοποίηση του συνόλου του κειμένου της συμφωνίας. Επιπλέον, οφείλει να διασφαλίσει ότι τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα της Ε.Ε. θα συμπεριλαμβάνονται στη συμφωνία. Κυρίως όμως, δεν πρέπει να ξεχάσει το σημαντικότερο: το εμπόριο είναι ένα μέσο για την επίτευξη ευημερίας για τους ανθρώπους και τον πλανήτη και όχι αυτοσκοπός.

Ακόμα λιγότερη διαφάνεια

Ο δημόσιος έλεγχος των διαπραγματεύσεων για τη JEFTA είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος. Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε δημιουργήσει ειδικά αναγνωστήρια για εκλεγμένους πολιτικούς, όπου μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε αυστηρά περιορισμένο υλικό των διαπραγματεύσεων για την TTIP, στην περίπτωση της JEFTA δεν υπήρξε ούτε καν αυτή η δυνατότητα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπαναχώρησε επίσης όσον αφορά την πολιτική της δημοσιοποίησης των διαπραγματευτικών θέσεων της Ε.Ε. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την TTIP, δημοσιεύτηκαν οι διαπραγματευτικές θέσεις για 24 κεφάλαια της συμφωνίας. Αντίθετα, για τη JEFTA έχουν δημοσιευτεί μόλις 2 κεφάλαια.

Παράνομη ξυλεία

Το ζήτημα της εμπορίας παράνομης ξυλείας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της αδράνειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας. Οι προβλέψεις για το εμπόριο ξυλείας στο κείμενο της JEFTA περιορίζονται σε χαλαρές διατυπώσεις όπως να “αναγνωρίσει τη σημασία” του ζητήματος η Ιαπωνία, και σε ασαφείς προτροπές να “ενθαρρύνει τη διατήρηση”, να “συμβάλλει στην καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας» και να «ανταλλάξει πληροφορίες και να μοιραστεί εμπειρίες”.

Η Ιαπωνία είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ξυλείας στον κόσμο και μία σημαντική αγορά διάθεσης παράνομης ξυλείας από τη Μαλαισία, την Ινδονησία, την Κίνα, τη Ρωσία αλλά ακόμα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, συγκεκριμένα από τη Ρουμανία3. Είναι η μόνη χώρα των G7 που δεν διαθέτει κανονισμούς που να διέπουν τον τομέα της ξυλείας ώστε να απαγορεύει την εισαγωγή παράνομης ξυλείας, αλλά αντίθετα βασίζεται σε χαλαρά προαιρετικά μέτρα.

Δεδομένης της έκτασης των εισαγωγών παράνομης ξυλείας στην Ιαπωνία, οι αδύναμες διατυπώσεις της JEFTA απειλούν να επιδεινώσουν το πρόβλημα της παράνομης υλοτομίας σε πολλές χώρες όπου τα δάση δεν προστατεύονται αποτελεσματικά. Αυτό έρχεται επιπλέον σε αντίθεση με τις προσπάθειες της ίδιας της Ε.Ε. να κινητοποιήσει χώρες, όπως η Ιαπωνία, ώστε να εφαρμόσουν εθνική νομοθεσία για την καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας και της σχετιζόμενης εμπορικής δραστηριότητας. Επιπλέον, κάτι τέτοιο μπορεί να υπονομεύσει την ολοκλήρωση συμφωνιών για την προστασία των δασών με άλλες χώρες, κυρίως ασιατικές.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της UNEP-INTERPOL4, η παράνομη υλοτομία είναι το νούμερο ένα περιβαλλοντικό έγκλημα, με ετήσια αξία που εκτιμάται στα $50-152 δις. Η Interpol εκτιμά ότι η παράνομη υλοτομία ανέρχεται στο 50-90% των δασικών δραστηριοτήτων σε τροπικές δασικές περιοχές που αποτελούν βασικούς παραγωγούς ξυλείας.

Φαλαινοθηρία

Το κείμενο που διέρρευσε καταδεικνύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αγνοήσει τις εκκλήσεις5 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να συμπεριληφθεί το ζήτημα της φαλαινοθηρίας στις εμπορικές διαπραγματεύσεις. Η Ιαπωνία είναι μία από τις τρεις χώρες σε όλο τον κόσμο που ακόμα κυνηγούν φάλαινες, και η μοναδική που το κάνει εκτός των χωρικών της υδάτων.

Η Ε.Ε. έχει επανειλλημμένα καταδικάσει την Ιαπωνία για αυτή την πρακτική, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιορίστηκε στο ζήτημα αυτό σε μία κενή περιεχομένου δήλωση6. Η δήλωση αναφέρεται στο κεφάλαιο για το Εμπόριο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη ως “μία επιπρόσθετη πλατφόρμα διαλόγου και κοινού έργου […] σε περιβαλλοντικά θέματα”. Το κεφάλαιο όμως δεν περιλαμβάνει καμία δέσμευση συνεργασίας για την Ε.Ε. και την Ιαπωνία, πόσο μάλλον αναφορά στο ζήτημα της φαλαινοθηρίας.

Δικαστήριο Επενδύσεων

Οι προβλέψεις στη συμφωνία Ε.Ε. – Ιαπωνίας που επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να μηνύουν κυρίαρχες κυβερνήσεις για να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους, είναι ακόμα πιο αδύναμες από τις αντίστοιχες της CETA, που ήδη περιορίζουν σημαντικά τη δυνατότητα των κυβερνήσεων να νομοθετούν προκειμένου να διασφαλίζουν τα δικαιώματα των πολιτών τους.

Το κείμενο που διέρρευσε για τις επενδύσεις αναφέρει ότι το “δικαίωμα θέσπισης ρυθμίσεων” ενός κράτους περιορίζεται στην υιοθέτηση “μέτρων απαραίτητων για την επίτευξη θεμιτών στόχων πολιτικής”. Ανοιχτό παραμένει το ερώτημα ως προς το τι θεωρείται “θεμιτό” και ποιος το κρίνει. Η συγκεκριμένη διατύπωση διευρύνει τις δυνατότητες των ξένων επενδυτών να μηνύουν κυβερνήσεις για κανονισμούς που ενδεχομένως να περιορίζουν τα κέρδη τους. Αντίθετα, οι προβλέψεις της CETA, που είναι επίσης προβληματικές, αναφέρουν ότι “τα Μέρη επαναβεβαιώνουν το δικαίωμά τους να θεσπίζουν ρυθμίσεις στην επικράτειά τους για την επίτευξη θεμιτών στόχων πολιτικής”. Η προσθήκη της λέξης “απαραίτητων” στο κείμενο της JEFTA περιορίζει το δικαίωμα στη θέσπιση ρυθμίσεων προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος.

Επιπλέον, η διατύπωση στο κείμενο της JEFTA που διέρρευσε δίνει τη δυνατότητα σε κάθε επιχείρηση να ιδρύσει μία εταιρία φάντασμα με έδρα την Ιαπωνία και μέσω αυτής να μηνύσει την Ε.Ε. ή μία εθνική κυβέρνηση.

Άλλα προβληματικά σημεία

Όπως η CETA, έτσι και η JEFTA δεν περιλαμβάνουν συγκεκριμένες, δεσμευτικές υποχρεώσεις σε ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης, περιβάλλοντος και εργασιακών δικαιωμάτων.

Δεν προβλέπονται ποινές για την παράβαση προβλέψεων σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, πέρα από μία έκθεση “ειδικών” που θα αναφέρεται στη μη-συμμόρφωση. Ενώ η Ε.Ε. και η Ιαπωνία δηλώνουν ότι αναγνωρίζουν τη σημασία της συνεργασίας σε θέματα περιβαλλοντικών και εργασιακών πολιτικών που σχετίζονται με το εμπόριο και τις επενδύσεις, δεν δεσμεύονται να συνεργαστούν πάνω σε αυτά τα ζητήματα (το κείμενο αναφέρει “μπορούν να συνεργαστούν”).  

Οι ασαφείς διατυπώσεις και οι πολυάριθμοι προσδιορισμοί σε δηλώσεις σχετικά με το δικαίωμα των κρατών να αναλαμβάνουν δράση στα πλαίσια πολυμερών συμφωνιών, όπως η Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, καθιστούν τις όποιες σχετικές δεσμεύσεις περιλαμβάνονται στη συμφωνία μη υποχρεωτικές. Αυτό δημιουργεί σημαντική νομική αβεβαιότητα ως προς τις επιπτώσεις της συμφωνίας σε μέτρα που λαμβάνονται στα πλαίσια πολυμερών συμφωνιών. 

Η επιβεβαίωση της Ε.Ε. και της Ιαπωνίας της δέσμευσής τους για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό κενή περιεχομένου, καθώς εμπεριέχεται στο κεφάλαιο για το Εμπόριο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της συμφωνίας, το οποίο δεν περιλαμβάνει κάποιο μηχανισμό εφαρμογής.

Όπως και η CETA, η JEFTA δεν αναφέρει την αρχή της προφύλαξης στα κεφάλαια για τα Υγειονομικά και Φυτουγειονομικά (SPS) μέτρα και για τους Τεχνικούς Φραγμούς στο Εμπόριο (TBT). Στο παρελθόν, τόσο η Ε.Ε. όσο και η Ιαπωνία επικαλέστηκαν ανεπιτυχώς την αρχή της προφύλαξης σε περιπτώσεις διαφορών ενώπιον του ΠΟΕ. Θα περίμενε επομένως κανείς και τα δύο μέρη να διαφυλάξουν τη συγκεκριμένη αρχή στα πλαίσια μίας κοινής εμπορικής συμφωνίας. Αντίθετα, το κεφάλαιο για το Εμπόριο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη αναφέρεται στην “προσέγγιση της προφύλαξης”, διατύπωση σημαντικά πιο αδύναμη από την “αρχή της προφύλαξης”.

Πηγή: ypaithros.gr